Pasowanie ciasne, a także pasowanie luźne oraz pasowanie pod łożysko są używane najczęściej w budowie maszyn. Chodzi o maszyny wykorzystywane do produkcji różnych części, czy produktów. Bardzo ważna jest również zasada stałego otworu. Taka zasada stałego otworu jest stosowana w przypadku potrzeby osadzenia wielu elementów na wałku. Wałek stałą średnicę na pewnej długości. W ten sposób części są mocno połączone ze sobą, a montaż wymaga dużych nacisków. Demontaż z kolei jest przewidziany podczas remontów głównych. Przy dużych maszynach stosowanych na produkcji również stosowane są dodatkowe zabezpieczenia przed przemieszczaniem się części. Na maszyny działają duże siły, dlatego takie zabezpieczenia są niezbędne.
Pasowanie wałka pod łożysko ma zastosowanie przy częściach ruchomych, np. kołach zębatych, dlatego połączenie wałka nie może być ścisłe, by elementy mogły się między sobą przemieszczać.
Bardzo często stosowana jest tolerancja H9. Z kolei tolerancje H6 i H7 są stosowane przy takich maszynach, jak wstrząsarki, czy łamacze kamieni. Jest również widoczna przy tulejach łożyskowych, kołkach, pierścieniach, które ustalają wpusty, czy też dźwigniach i korbach na wałach.
Warto sprawdzić pasowanie rysunek techniczny, by wiedzieć jaki sposób pasowania jest użyty w danej maszynie.
Rodzaje pasowań
Można rozróżnić trzy rodzaje pasowań. Są to: pasowanie ciasne, pasowanie luźne oraz mieszane. Niezależnie od tego, czy będzie to pasowanie pod łożysko, czy nie, to warto poznać wszystkie rodzaje pasowań. Pasowanie ciasne polega na tym, że między działającymi na siebie elementami powierzchniowymi wałka i otworu zawsze występuje tzw. wcisk. Elementy nie poruszają się i są stałe. Pasowanie luźne z kolei jest potrzebne przy połączeniach ruchomych. Przy wałku i otworze jest luz, dzięki czemu część jest ruchoma. Pasowanie luźne jest wtedy, gdy graniczny wymiar dolny jest równy bądź nieco większy w porównaniu z granicznym wymiarem górnego wałka. Pasowanie wałka pod łożysko z kolei używa pasowania mieszanego – pasowanie mieszane występuje wtedy, gdy jest zarówno luz, jak i wcisk.
Do każdej maszyny można sprawdzić pasowanie – rysunek techniczny powinien nam to podpowiedzieć.
Zasada stałego otworu
Bardzo ważna jest również zasada stałego polega na tym, że wszystkie występujące luzy, ale również wciski biorą się z zestawienia wałka o stałym oraz określonym wymiarze z różnymi odchyłkami dla otworu. Nie mniej ważna jest również zasada stałego otworu. Ta z kolei mówi, że luzy oraz wciski są zależne od pól tolerancji wałków w stosunku do otworu podstawowego, który posiada odchyłkę dolną EI=0. Zasada stałego otworu opiera się na tolerancji otworu dobranej z grupy H.
Wszystkie tolerancje, w tym tolerancja H7, czy tolerancja H9, określana jest przez zasadę stałego otworu.
Zasada stałego otworu oraz zasada stałego wałka są bardzo istotne przy budowie maszyn. Zasada stałego wałka polega na tym, że wszystkie luzy, a także wciski biorą się z zestawienia wałka o stałym oraz określonym wymiarze z różnymi odchyłami otworu. Ważniejsza jest jednak zasada stałego otworu, ponieważ luzy oraz wciski są zależne od pól tolerancji wałków w stosunku do otworu podstawowego. Otwór podstawowy posiada odchyłkę dolną EI=O. Tolerancja z wybranej grupy H, niezależnie od tego, czy jest to tolerancja H9, czy tolerancja H6, określane są one przez zasadę stałego otworu.
Zasada stałego wałka oraz jego zastosowanie jest zależne od tego, czy występuje pasowanie pod łożysko. Jeśli w danej maszynie jest pasowanie pod łożysko, wtedy wykorzystywana jest zarówno zasada stałego wałka, jak również zasada stałego otworu. Wiele zależy również od wymagań konstrukcyjnych takiej maszyny. Zasada stałego otworu będzie jednak uprzywilejowana, ponieważ wymiary otworów cylindrycznych są często zmienne skokowo. Wymiary mogą być zmieniane w ciągły sposób przy obróbce wałka, jak jest to w przypadku tokarek. Zasada stałego wałka jest stosowana częściej wtedy, kiedy na wałku musi być umieszczone wiele elementów. Wybór pasowania, czy ma być to pasowanie luźne, czy np. pasowanie pod łożysko jest zależne od rodzaju obróbki materiału, ale również jego powierzchni, czy też wibracji samej maszyny.
Tolerancja h9
Tolerancja h9, ale również tolerancje h8, czy H9 oznaczają połączenia, w których wałek oraz otwór można bez problemu przesuwać. Pierścienie, które ustalają elementy konstrukcyjne wymagają przesuwania względem innych elementów. Tolerancja h9 jest używana m.in. w łożyskach ślizgowych, w tym również łożyskach kulkowych. Bardzo często w maszynach wykorzystywane są łożyska kulkowe, które mogą pracować na bardzo wysokich prędkościach, są przy tym trwałe, ale również nie wymagają specjalnej obsługi.
