Jednym z najważniejszych narzędzi do obróbki ręcznej, które powinno znaleźć się w przydomowym warsztacie są różnego rodzaju pilniki warsztatowe. Mają one za zadanie obróbkę mechaniczną powierzchni, aby uzyskać pożądany efekt. W tym celu praca za pomocą pilnika polega na usunięciu wierzchniej warstwy materiału obrabianego. Pilnik składa się z uchwytu oraz części roboczej z naciętymi zębami, które są nachylone w jednym kierunku i ustawione skośnie do osi narzędzia. Rodzajów pilników do obróbki ręcznej jest wiele. Można je podzielić ze względu na kształt i wyróżnia się pilniki czworokątne, okrągłe, płaskie, płasko – zbieżne, półokrągłe, trójkątne, nożowe, kolumnowe, igiełkowe, dwustronne; ze względu na zastosowanie pilniki blacharskiej i tarniki, a także pilniki rzeźbiarskie. Można jeszcze wyróżnić jeden rodzaj pilników pod względem liczby nacięć, które przypadają na jeden centymetr części roboczej pilnika. Są to pilniki zdzieraki, równaki, półgładziki, gładziki. Za pomocą pilników można piłować metal, drewno, tworzywa sztuczne.
Rodzaje pilników do metalu
W zależności od kształtu, różni się zastosowanie pilników do metalu, a wraz z tym rodzaj pilnika do metalu. Można spotkać pilnik płaski równoległy, równoległy zbieżny, okrągły, półokrągły, kwadratowy, trójkątny, nożowy, typu Warding, kolumnowy. Wytwarzane są pilniki płaskie oraz kształtowe. Służą one do piłowania między innymi zgrubnego, ale także dokładnego i wykańczającego. Piłowanie powinno się wykonywać ciągłymi i równomiernymi ruchami, przy wykorzystaniu całej długości pilnika. Oprócz ruchu rąk, dodatkowo wprawiony w ruch powinien być tułów. Nacisk na pilnik zależy od kształtu powierzchni, którą obrabiamy, a także położenia pilnika. Zazwyczaj, szybkość piłowania powinna wynosić od 50 do 60 ruchów na minutę. Inaczej wygląda piłowanie wykańczające.Obróbka ręczna polega jedynie na ruchu rąk, tułów powinien pozostawać w bezruchu. Jakość piłowania nie zależy jedynie od rodzaju użytego pilnika, postawa wykonującego obróbkę ręczną również wpływa na efekt końcowy. Oprócz tej kwestii, uwagę należy zwrócić na dobór rodzaju pilnika czy to do metalu, czy innego rodzaju materiału, aby uniknąć stępienia narzędzia, a co więcej, osiągnąć pożądany efekt w postaci wymaganej dokładności piłowania. Dokładność piłowania zależy od liczby ząbków na 10 mm pilnika. Zazwyczaj pilniki posiadają trzy rodzaj nacięć powierzchni roboczej. Pilniki krzyżowe, które są jednym z rodzajów pilników do metalu, wykorzystane mogą być przy obróbce stali, żeliwa, mosiądzu, ale także do drewna i tworzyw sztucznych. Za pomocą pilników z nacięciami pojedynczymi można ostrzyć piły. Pilniki z nacięciem krzywoliniowym wykorzystuje się do piłowania materiałów ciągliwych. Rodzaj pilników będzie w dużej mierze zależał od wykonywanej obróbki ręcznej, a także materiału, z którego został wykonany przedmiot lub powierzchnia.
Gradacja pilników
Pojęcie gradacja pilników określa możliwości, a także wydajność pilników. W przypadku pilników oznacza ona ilość nacięć na centymetr roboczy powierzchni roboczej narzędzia. Określa ona moc ścierania, a także dokładność piłowania. Najmniejszą wartością gradacji pilników jest pięć nacięć na 10 mm. Taki rodzaj pilnika przeznacza się do obróbki wstępnej. Wraz ze wzrostem liczby nacięć na jeden centymetr powierzchni roboczej, rośnie również dokładność piłowania. Najbardziej dokładne i delikatne są pilniki, które liczą ponad 60 nacięć na centymetr powierzchni narzędzia. W przypadku pilnika do metalu w zależności od gradacji wyróżnia się:
– zdzieraki, gdzie liczba nacięć na centymetr wynosi od 4,5-12,5,
– równiaki 5,6-16 nacięć,
– półgładziki 9,5-23,6,
– gładziki 13,2-31,5,
– gładziki podwójne 20-45,
– jedwabniki 35,5-67.
Podziału dokonano według normy PN 56/M-64580.
