Radełkowanie, inaczej nazywane moletowanie, to zabieg tokarski, wykonywany zazwyczaj na tokarce, w wyniku którego powstają na powierzchni obrabianego materiału rowki za pomocą radełka. Radełkowanie na tokarce produkuje powierzchnie, które w praktyce są łatwiejsze w chwytaniu w porównaniu z tymi gładkimi, a dzięki moletowaniu zwiększa się ich przyczepność. Jednak proces radełkowania nie tylko spełnia funkcje użytkowe. Dzięki niemu można tworzyć różne wzory na powierzchniach, a więc służyć może również do dekorowania. Wykorzystywane narzędzia w radełkowaniu, a są nimi radełka, które składają się z oprawki oraz z rolek o różnym profilu, umożliwiają wykonywanie radełek na prawie wszystkich powierzchniach.
Radełkowanie – rodzaje i nacięcia
Rodzaj radełkowania oraz sposób nacięcia w głównej mierze zależy od materiału, na którym będzie ten proces wykonywany. W zależności od rodzaju, każdemu rodzajowi przypisane są również normy, jakie powinien spełniać. Prosty typ radełkowania wykorzystuje się do prawie wszystkich rodzajów materiałów. Typ radełkowania krzyżowy znajduje zastosowanie w przypadku materiałów wykonanych ze stali, mosiądzu czy aluminium. Układ kratkowy przeznaczony jest do gumy i mas plastycznych. Pomiędzy rodzajami radełkowania rozróżnia się jeszcze układ śrubowy. Wyróżnia się również radełkowanie śrubowe prawe lub lewe w zależności od kąta nachylenia do osi wałka, a także radełkowanie śrubowo krzyżowe wypukłe oraz śrubowo krzyżowe wklęsłe. W samym procesie radełkowania proces wygniatania pełni rolka. Na jej obwodzie znajdują się zęby umieszczone pod kątem 90 stopni. Do radełkowania używa się oprawek. Wyróżnia się dwa typy: proste i wahliwe. Narzędzia do radełkowania umożliwiają wykonywanie różnego typu radełek, między innymi prostych, skośnych, krzyżowych, a także pod różnym kątem nachylenia i podziałkach. Oprawki proste wykorzystuje się w rolkach, w którym układ rowków jest prosty. Umieszczone one są zazwyczaj w pojedynczej oprawce. Natomiast zespoły liczące dwie rolki, umieszcza się w oprawkach wahliwych i dzięki temu możliwe jest radełkowanie krzyżowe. Długość podziałki podany jest na rysunku technicznym.
Metody radełkowania
W technice radełkowania można wyróżnić dwie metody, czyli wyciskanie wzoru radełkowania w obróbce bezwiórowej, co oznacza, że materiał zostanie poddany obróbce plastycznej, a więc nie ma ubytku materiału oraz frezowanie wzoru radełkowania, które polega na obróbce wiórowej i w tym przypadku obrabianie to polega na skrawaniu materiału. Kształtowanie wzoru radełkowania, a więc wyciskanie wzoru na materiale, wykonuje się na takich, gdy tworzywo nadaje się do obróbki na zimno. W przypadku materiału, nie powinien mieć on cienkich ścian, bo radełkowanie będzie dosyć problematyczne. Jednak zakres stosowania jest szeroki. W wyniku wybijania wzoru radełkiem dochodzi do powiększenia średnicy zewnętrznej materiału, a powierzchnia materiału utwardza się. W porównaniu do frezowania wzoru radełkowania, łatwiej obsługuje się narzędzie i nie ma potrzeby, by wcześniej przygotowywać przedmiot. Natomiast frezowanie wzoru umożliwia obrabianie praktycznie wszystkich materiałów, zwłaszcza tych cienkościennych. Nie dochodzi do zmiany średnicy zewnętrznej, powierzchnia jest mało utwierdzona, ale w efekcie frezowania powstają powierzchnie o wysokiej dokładności i jakości wzoru. Przed przystąpieniem do frezowania ważne jest przygotowanie przedmiotu oraz odpowiednie dosunięcie narzędzia, a także wyregulowanie go. Zazwyczaj sposób, a także rodzaj radełkowania przedstawiany jest na rysunku technicznym, z którego możemy odczytać normy.
Radełkowanie – normy i oznaczenia
Radełko, narzędzie służące do radełkowania, powinno spełniać określone pod względem procesu radełkowania normy. Należą do nich cztery charakterystyczne wymiary, między innymi: skok nacięcia radełka [mm], średnica robocza D [mm], średnica otworu d1 w [mm] oraz szerokość S [mm]. Radełkowanie można również przedstawić na rysunku technicznym. Rysując rodzaj radełkowania na rysunku technicznym, powyżej niego należy umieścić jego opis, który składa się z oznaczenia literowego. W zależności od rodzaju, oznaczenie użytego radełkowania oznacza się kolejno jako: A-radełkowanie proste, B-śrubowe prawe, C-śrubowe lewe, D-śrubowo krzyżowe wypukłe, E-śrubowo krzyżowe wklęsłe, F-krzyżowe wypukłe oraz G-krzyżowe wklęsłe. Długość podziałki podany jest również na rysunku technicznym.
